De mannelijke `zwangerschap' bij zeepaardjes

In het vorige deel hebben we gezien dat het mannetje een broedbuidel heeft. Wordt het mannetje dan ook zwanger? Ja en nee. Een beetje. Een beetje veel. Om deze vraag goed te kunnen beantwoorden gaan we eerst het paringsritueel van de zeepaardjes nader bekijken.

Het paringsritueel gebeurd meestal tijdens de ochtend of de avond. Het mannetje en het vrouwtje gaan eerst samen het territorium verkennen waarbij ze hun staarten in elkaar gestrengeld houden. Dit is goed te zien in figuur 4. Meestal vormen het mannetje en het vrouwtje, van voren gezien, een `V' zoals ook te zien is op de foto's. Wanneer het territorium goedgekeurd is, voeren ze een soort dansje uit dat echter maar kort duurt. Na dit ritueel legt het vrouwtje haar eitjes in de buidel van het mannetje, te zien op de laatste foto van figuur 4.

Figuur 4: Een overzicht van het paringsritueel bij zeepaardjes. [3]

Nadat de eitjes in de buidel van het mannetje gelegd zijn, groeit de buidel volledig rond de eitjes dicht. Binnenin de buidel heerst er een omgeving die lijkt op het lichaamsvocht van zeepaardjes. Naarmate de embryo's groter worden, verandert dit naar een omgeving die lijkt op zeewater. Door de bloedvaten in de buidel transporteert het mannetje zuurstof tot bij de eitjes. In figuur 5 kun je de ontwikkeling van eitjes tot voldragen zeepaardjes volgen. Eerst zien we de eitjes, hieronder de zeepaardjes embryo's en in de laatste foto komen er twee volgroeide zeepaardjes uit de buidel van het mannetje gekropen. Van bij de geboorte zijn de jongen volledig onafhankelijk en zeer hongerig.

Figuur 5: De evolutie van jonge zeepaardjes. Linksboven zijn de eieren te zien, daaronder de embryo's en rechts komen de volgroeide zeepaardjes uit de buidel gekropen. [1]

De dracht van het mannetje duurt zo'n tien dagen tot zes weken, afhankelijk van de soort en de watertemperatuur. Hoewel de dracht redelijk kort is en het mannetje bijna onmiddelijk terug kan paren, plant het zeepaardje zich maar traag voort. Dit komt omdat de sterfte bij de jonge zeepaardjes redelijk hoog is.

Wie deze tekst aandachtig heeft gelezen, heeft een groot verschil met de zwangerschap bij de ons beter bekende zoogdieren opgemerkt. Natuurlijk heb je het fenomeen dat het mannetje zwanger kan worden, wat ons, als zoogdieren, nogal uitzonderlijk lijkt. Dit is echter niet het enige verschil. Bij de zoogdieren zorgt de baarmoeder van het vrouwtje zowel voor bescherming van de embryo's als voor de zuurstoftoevoer en toevoer van voedingstoffen naar de embryo's. Het blijkt echter uit onderzoek bij zeepaardjes dat het mannetje enkel voor zuurstof en bescherming van de embryo's zorgt. Het vrouwtje zorgt, door de eieren een afdoende voedselvoorraad te geven, nog altijd voor de voedingsstoffen zelf. Je kunt de zwangerschap bij het zeepaardmannetje dus niet volledig vergelijken met deze van de zoogdiervrouwtjes. Maar is een zwangerschap bij mannetjes uitzonderlijk?